در مورد ثبت انحصاری «مثنوی معنوی»
به عنوان میراث معنوی ایران و ترکیه
به نام ایزد دانا
مسئولان محترم سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل (یونسکو)، مسئولان فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، جمهوری ترکیه و جمهوری اسلامی افغانستان.
ما بدین می‌بالیم که مولانا جلال‌الدین بلخی شاعر بزرگ زبان فارسی، از مفاخر جامعۀ بشری و دارای نام و آوازه‌ای بلند در سراسر دنیاست. هم از این خرسندیم که افزون بر اهالی این وطن زبانی، اهالی کشورهای دیگر نیز به او افتخار می‌کنند. از منظر ما این که شاعری از بلخ برخاسته و در قونیه زیسته و میراث معنوی او در سراسر این منطقه تأثیرگذار بوده است، می‌تواند مایۀ وفاق و سببِ همدلی باشد.
این سرزمین ها در طول تاریخ مرزها، نام‌ها و پایتخت‌هایی متغیّر و سیّال داشته‌اند، به گونه‌ای که انطباق دقیق آن نام‌ها بر کشورهای کنونی دشوار است و حتی مایۀ سوء برداشت می‌شود. از این روی ما بر این باوریم که منحصرساختن این بزرگان به مرزهای سیاسی کنونی شایسته نیست، بلکه درست این است که آنان را با زادگاهشان بشناسیم و به وطن زبانی‌شان نسبت دهیم.
«مثنوی معنوی» اثر جاودانۀ خداوندگار بلخ، مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، یکی از آثار ماندگار جامعۀ بشری و به‌خصوص زبان فارسی است. درست است که مولانا بیشتر عمرش را در قونیه گذرانده و هم در آنجا مدفون است، اما شخصیت علمی و ادبی او در سایۀ خاندان دانشمند و به ویژه پدرش بهاء‌الدین ولد شکل گرفته است که از بلخ بدان دیار کوچیده بودند. هم‌چنین شخصیت عرفانی او متأثر از نفس گرم شمس‌الدین تبریزی است. آثار او در همه این قلمرو زبانی، به ویژه افغانستان و ایران درس مدرسه و وِردِ خانقاه بوده و شاعران، پژوهشگران و هنرمندان بزرگی از این دو کشور، در حفظ این میراث سهم داشته‌اند.
با این وصف، به نظر می‌آید که انحصار و اختصاص میراث معنوی مولانا به دو کشور ایران و ترکیه (با درنظرداشت مرزهای کنونی) و نادیده گرفتن کشور افغانستان که زادگاه مولانا در آن واقع است، کاری است نامنصفانه و مایۀ ایجاد کدورت در میان مردمی که با آثار این شاعر بزرگ زیسته‌اند و او می‌تواند حلقۀ وصلی بین آنان باشد.
به باور ما، شایسته است که ترکیه و جمهوری اسلامی ایران، برای پرهیز از جنجال‌های بی‌حاصل میان کشورهای منطقه، تدبیری بسنجند که این اثر گرانقدر، با انتساب به هر سه کشور، مایۀ وفاق و همدلی این ملل شود، نه وسیلۀ نزاع و بددلی. به همین گونه از دولت اسلامی افغانستان هم تقاضامندیم که پای پیش نهد و بکوشد که در این تعاملات و انتساب‌ها نقشی پررنگ داشته باشد.
مهدی ارشاد از بلخ
